ĐÊM MƠ GẶP TỐ NHƯ 𣈘𣊍﨤素如

ĐÊM MƠ GẶP TỐ NHƯ   𣈘𣊍﨤素如

Meeting TỐ NHƯ  in my dreams 

      Cố nhân nhập ngã mộng  故人入我夢

      You have been in my dreams, old friend 

               Đỗ Phủ  杜甫

Thơ:   TRẦN HỒNG CHÂU 

Thể thơ: Lục-Bát (6-8) gồm 32 câu

Nôm, English texts and Notes by LÊ VĂN ĐẶNG

Nguồn:  ĐỂ TƯỞNG NHỚ NGUYỄN DU.  Ban Tu Thư Viện Việt-Học 2002

ĐÊM MƠ GẶP TỐ NHƯ   𣈘𣊍﨤素如

Meeting TỐ NHƯ  in my dreams 

     Cố nhân nhập ngã mộng  故人入我夢

      You have been in my dreams, old friend 

         Đỗ Phủ  杜甫

Di ảnh Nhà thơ Trần Hồng Châu

{Cố GS Nguyễn Khắc Hoạch)

1-4

Đoạn trường¹ vút nẻo mờ khuya   断腸潷𡑩󰉊󰄳 

Trăng soi gối chiếc² mây lìa cành non  𦝄󰅈襘隻󰒲離梗嫩

Thu về đậm nhạt tấm son³    秋󰓟湛𤁕𧹪

Đàn vương mộng cũ lối mòn⁴ về đâu   彈𥿁夢𡓃󰓟兜

5-8

Đoạn trường (1) nửa gánh qua cầu   断腸姅梗戈橋

Vần xoay núi biếc vẫn mầu thủy chung⁵  運搓𡶀碧沕牟始終

Cảo Thơm⁶ còn lẻ kiếm cung    稿󰉻群𥛭劔弓

Đàn say tóc trắng mịt mùng âu lo   彈醝𩯀𤽸𩆪𦆟謳𢣿

9-12

Cúc vàng thu gọi hư vô    󰊊秋噲虛無

Trăng bên giường bệnh đoạn trường¹ là đâu  𦝄邊床病断腸羅兜 

Mấy thu kinh khuyết tình sâu    氽秋涇闋情溇

Mấy trăng cổ độ vương hầu loạn ly   氽𦝄古渡王侯亂离

13-16

Tiếng đàn⁷ cong vút làn mi    㗂彈𢏢潷瀾眉

Long thành cầm giả⁸ hay vì Tầm Dương^8a  龍城琴者能為潯陽

Bâng khuâng⁹ ảo giác phố phường   氷傾幻覺浦坊

Hương thề quanh quất¹⁰ đoạn trường¹ héo hon¹¹ 香誓𨒺橘断腸痚𤈊 

17-20  

Đoạn trường¹ gói chặt tấm son³   断腸𢶒秩𧹪

Một thiên bạc mệnh¹² chưa mòn tuyết băng  𠬠篇薄命渚雪氷

Bóng ai lãng đãng¹³ cầm trăng¹⁴   𩃳埃朗蕩琴𦝄

Gió thu hồng biếc một vầng quan san¹⁵  秋紅碧𠬠暈關山

21-24

Lửa hương¹⁶ một nắm tro tàn    焒香𠬠捻烣殘

Hồng lam trăm mối¹⁷ đoạn trường¹ về đâu¹⁸  紅𤾓䋦断腸󰓟兜

Đường đời còn mãi phân vân    塘𠁀群買分云

Thì xin ước hẹn vô vàn mai sau¹⁹   時吀約無万𣈕𡢐

25-28

Thì xin tát cạn nguồn sầu    時吀摌𣴓源愁

Nghìn thu²⁰ tuyệt bút điểm mầu vấn vương  𠦳秋絶筆㸃牟𦄞𥿁

Phấn hương thừa nhặt nẻo đường   粉香餘抇𡑩塘

Nòi²¹ tình ai cũng đoạn trường¹ với ai  㐻情埃拱断腸貝埃

29-32

Đêm thu²² mộng triệu²³ khơi miền   𣈘秋夢兆沔

Đoạn trường¹ bướm trắng ưu phiền gió trăng²⁴ 断腸𧊉𤽸憂煩𦝄

Gặp Người²⁵, ta lại cố nhân²⁶            﨤𠊛些吏故人

Bất tri tam bách²⁷ … một vần²⁸ cảm thông        不知三百…沒韻感通

TRẦN HỒNG CHÂU

 

TRÍCH DẪN 

Phần trích dẫn chữ Nôm, chép từ bản  Đoạn Trường Tân Thanh (1902);

chữ Anh, chép từ The Tale of Kiều do Huỳnh Sanh Thông dịch (1983).

0.  夢李白 <杜甫> Mộng Lý Bạch

死別已吞聲,生別長側側.Tử biệt dĩ thôn thanh, Sanh biệt trường trắc trắc.
江南瘴癘地,逐客無消息.Giang Nam chướng lệ địa, Trục khách vô tiêu tức. 
故人入我夢,明我長相憶.Cố nhân nhập ngã mộng, Minh ngã trường tương ức.
君今在羅網,何以有羽翼.Khủng phi bình sanh hồn, Lộ viễn bất khả trắc.  
恐非平生魂,路遠不可測.Quân kim tại la võng, Hà dĩ hữu vũ dực.  
魂來楓葉青,魂返關山黑;Hồn lai phong diệp thanh, Hồn phản quan san hắc. 
落月滿屋樑,猶疑照顏色.Lạc nguyệt mãn ốc lương, Do nghi chiếu nhan sắc.
水深波浪闊,無使蛟龍得.Thủy thâm ba lãng khoát, Vô sử giao long đắc.

Separation by death must finally be choked down,  but separation in life is a long anguish,  
Chiang-nan is a pestilential land; no word from you there in exile.  
You have been in my dreams, old friend, as if knowing how much I miss you.  
Caught in a net, how is it you still have wings?  
I fear you are no longer mortal; the distance to here is enormous.  
When your spirit came, the maples were green; when it went, the passes were black.  
The setting moon spills light on the rafters; for a moment I think it's your face.  
The waters are deep, the waves wide; don't let the river gods take you.

[Translated by Mike O’Connors]

Thơ Đổ Phủ có hai bài Mộng Lý Bạch, sau đây là bài thứ 2.

 夢李白二首之二  Mộng Lý Bạch, nhị thủ chi nhị  

浮雲終日行,遊子久不至;Phù vân chung nhật hành, Du tử cửu bất chí ;  

三夜頻夢君,情親見君意.Tam dạ tần mộng quân, Tình thân kiến quân ý.  
告歸常局促,苦道來不易.Cáo quy thường cục xúc, Khổ đạo lai bất dịch.  

江湖多風波,舟楫恐失墜.Giang hồ đa phong ba, chu tiếp khủng thất trụy.  
出門搔白首,若負平生志,Xuất môn tao bạch thủ, Nhược phụ bình sanh chí,  

冠蓋滿京華,斯人獨憔悴.Quan cái mãn kinh hoa, tư nhân độc tiều tụy.   
熟 云網恢恢,將老身反累.Thục vân võng khôi khôi, Tương lão thân phản luy.  

千秋萬歲名,寂寞身後事.Thiên thu vạn tuế danh, Tịch mịch thân hậu sự.

1  [0199-0200]       
𠳐呈主䀡詳        Vâng trình hội chủ xem tường,  

麻牢𥪞数斷腸固𠸜  Mà sao trong sổ đoạn trường có tên.

I showed them to our League Chief and was told,

Your name is marked in the Book of the Damned.

Non 20 câu Truyện Kiều có từ “đoạn trường”, sau đây là một số trường hợp.

      [1681-1682]  
傷強𢪀𢪀強𤴬     Thương càng nghĩ nghĩ càng đau,  

断腸埃固戈橋買  Đoạn trường ai có qua cầu mới hay

Love wakened thoughts, and thoughts aroused more pain,

Who could stamp out his sorrow, quench his grief?
[1859-1860]  小姐吏𠯦𥙩娘  Tiểu thư lại thét lấy nàng,  

  局𢝙𢭮曲断腸意之 Cuộc vui gảy khúc đoạn tràng ấy chi 

Again the mistress shouted at the slave,

Why play that doleful tune and kill our joy? 

[1943-1944]     𠸂𠱤𢷣餒断腸  Sụt sùi giở nỗi đoạn trường,  

  湥珠潯瀉㵣𧛇襖撑   Giọt châu tầm tã ướt tràng áo xanh.

He cries his anguish bursting into sobs,

And teardrops soaked the flap of his blue gown.

      [2665-2666]      魔迻𡓃鬼塘  Ma đưa lối quỷ đem đường,  

   吏尋仍准断腸麻𠫾   Lại tìm những chốn đoạn trường mà đi

By friends inspired, by demons led astray,

She left and darted down the path of thorns.

      [2675-2676]  朱𤯩墮𣨰𣹓  Làm cho sống đoạ thác đày,  

        断腸朱歇刼尼買催  Ðoạn trường cho hết kiếp này mới thôi

On earth she suffers torments fit for hell,

And they shan’t end until her life time ends.

      [3211-3212]     娘浪為𡭧藝𨔈  Nàng rằng vì chút nghề chơi,  

  断腸㗂意害𠊛闭𥹰 Ðoạn trường tiếng ấy hại người bấy lâu .

“This pleasant little pastime,” answered she,
“Once earned me grief and woe for many years.
2 [1225-1226]        彚𦝄埃仕堆  Vừng trăng ai xẻ làm đôi,  

  姅印襘隻姅𤐝𨤵長 Nửa in gối chiếc nửa soi dặm trường

Who split the lover’s moon? 

Half stayed and slept by her pillow, half lit his far road.

3 [1225-1226]         边𡗶𧣳𣷭巴爲  Bên trời góc bể bơ vơ, 

   𧹪滑旦包𣇞朱派 Tấm son gột đến bao giờ cho phai.

Stranded and waited upon a distance shore,

When could she evercleanse her heart of love.

4 [1121-1122]         𡓃洌沫唏霜  Lối mòn lướt mướt hơi sương, 

   𢚸圭𠫾𨀈塘𤴬 Lòng quê đi một bước đường một đau.

Grass wanly gleamed with dew along the trail,

As step by stept went, she yarned for home.

5 [0351-0352]  㐌𢚸君子多忙  Ðã lòng quân tử đa mang,  

   𠳒𠳐鑿𥒥鐄始終   Một lời vâng tạc đá vàng thủy chung.

To your kind bosom you have taken me,

I’ll etch your word, our troth, in stone and bronze.

6 [0007-0008]    稿𦹳吝𢷣𠓀畑  Cảo thơm lần giở trước đèn,  

   風情固錄羣傳史撑 Phong tình có lục còn truyền sử xanh.

By lamplight turn these scanted leaves,

And read a tale of love recorded in old book.

7 [2875-2876]    琴堂𣈗𣎃清  Cầm đường ngày tháng thanh nhàn,

  𣅘㗂鶴㗂弹逍遙 Sớm khuya tiếng hạc tiếng đàn tiêu dao .

Now, in his yamen, he lived leisured days

Amidst the lute sweet sounds, the crane’s soft cries                    

8 [THC] 龍城琴者歌Long Thành Cầm Giả Ca  của Nguyễn Du 阮攸 trong Bắc Hành Tạp Lục 北行雜錄mang nhiều vọng âm bi thiết của Bạch Cư Dị trong Tỳ Bà Hành.

The Long Thành lute player’s song by Nguyễn Du contains the mournful tones of Bạch Cư Dị in his Ballard of the Pi-pa.

8a [BCD] 琵琶行 <白居易>Bài thơ Tỳ Bà Hành  của Bạch Cư Dị gồm 88 câu 7 chữ.

Lời Việt, Phan Huy Vịnh:  

 潯陽江頭夜送客 Bến Tầm Dương, canh khuya đưa khách.

 楓葉荻花秋瑟瑟  Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu  …  

        … 座中泣下誰最多 Lệ ai chan chứa hơn người ?

 江州司馬青衫濕  Giang châu Tư Mã đượm mùi áo xanh.

9 [0259-0260]  氷傾汝景汝𠊛  Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người,  

   𢖵坭奇遇倍移蹎𠫾 Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi.

Forlorn, he missed the scene, he missed the girl,

He rushed back where by chance the two had met.

10 [0147-0148] 原𠊛𨒺橘兜賖  Nguyên người quanh quất đâu xa,  

   户金𥏍重本茄簮纓  Họ Kim tên Trọng, vốn nhà trâm anh.

He came from somewhere not so far away,

Kim Trọng, a scion of the noblest stock.

11  [2833-2834]  𦛌蚕𣈜痚𤈊   Ruột tằm ngày một héo hon,

雪霜𣈜耗命󰒇     Tuyết sương ngày một hao mòn hình ve.  

  (Thúy Kiều Truyện Tường Chú, Chiêm Vân Thị).

The silk worm, spinning,wasted day by day;

Tha gaunt cicada, bit by frost, shrank more.    

12 [0033-0034]  曲茄𢬣攄𢧚腔  Khúc nhà tay lựa nên xoang,

   宮薄命吏強惱人  Một cung bạc mệnh lại càng não nhân

   (Ðoạn Trường Tân Thanh, Kiều Oánh Mậu, 1902).  

She had composed a song called Cruel Fate,

To mourn all women in soul-rending strains.

12a  曲茄拪攄𢧚章  Khúc nhà tay lựa nên chương,  

   𠬠篇薄命吏強惱人 Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân 

   (Thúy Kiều Truyện Tường Chú, Chiêm Vân Thị). 

12b  曲茹𢬣捛𢧚章  Khúc nhà tay lựa nên chương,  

   宮薄命吏強惱人   Một cung bạc mệnh lại càng não nhân

   (Ðoạn Trường Tân Thanh, Lâm Nọa Phu, 1870).  

12c  曲茄𢬣路𢧚章  Khúc nhà tay lựa nên chương,  

   宮薄命吏強惱人   Một cung bạc mệnh lại càng não nhân

   (Ðoạn Trường Tân Thanh, Tăng Hửu Ứng, 1874)

12d  曲茄𢬣攄𢧚腔  Khúc nhà tay lựa nên xoang,

   沒篇薄命吏強惱人 Một thiên bạc mệnh, lại càng não nhân.

   (Phong Tình Cổ Lục)

13 [1085-1086]  𡗶西朗蕩𩃳󰊊  Trời tây lãng đãng bóng vàng,

   復書㐌𧡊󰏙払𦤾坭 Phúc thư đã thấy tin chàng đến nơi .

   (Thúy Kiều Truyện Tường Chú, Chiêm Vân Thị)

14  [0467-0468]  軒𡢐撩産琴𦝄  Hiên sau treo sẵn cầm trăng,  

   倍傍生㐌𢬣𢪲昻眉   Vội vàng sinh đã tay nâng ngang mày.

In the back porch there hung his moon shaped lute,

He hastened to present it in both hand, at eyebrow’s height. 

15 [1519-1520]  𠊛𨖲馭几𢺺袍  Người lên ngựa kẻ chia bào,  

   棱楓秋㐌𣑱牟關山   Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san.

He climbed his horse, she let go of his gown,

Autumn was tingeing maple woods with gloom.

16  [0381-0382] 責𢚸哬𠾿貝𢚸  Trách lòng hờ hững với lòng,  

   焒香祝底冷𣼰闭 Lửa hương chốc để lạnh lùng bấy lâu.

He said: Your heart cares not for what I feel,

So long you’ve let love’s fire burn to cold ash.

17  [0183-0184]  衮昂𤾓䋦边𢚸  Ngổn ngang trăm mối bên lòng,   𢧚勾絶妙寓性情 Nên câu tuyệt diệu ngụ trong tính tình.

Her bosom heaved in turmoil – 

she poured forth a wondrous lyric fraught with all she  she felt.

18  [1049-1050]  𢞂𦰟渃買沙   Buồn trông ngọn nước mới sa,  

   花㵢蛮漠别𧗱兜 Hoa trôi man mác biết là về đâu.

She sadly watched the river flow to sea,

Where would this flower end, adrift and lost?  

19 [0741-0742]   𣈕𡢐油固包𣇞  Mai sau dầu có bao giờ,  

   焠香意攄絲泛尼   Đốt lò hương ấy lựa tơ phiếm này.  

Sometime, if ever you will tune this lute,

Or light that incense vessel.

20  [0415-0416] 英花𤼵洩外  Anh hoa phát tiết ra ngoài,  

   𠦳秋薄命𠁀才花   Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa.

All charms and splendors from within burst forth,

She’ll live an artist’s life, a life of woe.

21 [1275-1276]   客游俸固󰑭𠊛  Khách du bỗng có một người,   其心户束拱㐻書香 Kỳ Tâm họ Thúc cũng nòi thư hương.

Now, as a brothel patron, came a man:

Kỳ Tâm of the Thúc clan, a well-read breed.

22 [0803-0804]  𣈘秋沒刻沒迡  Đêm thu một khắc một chầy,   氷傾如醒如醝沒命 Bâng khuâng như tỉnh như say một mình.

  (Phong Tình Cổ Lục)

The autumn night wore on, hour after hour –

Alone, she mused, half wakeful, half asleep.

23 [0233-0234]  據𥪞夢兆麻推  Cứ trong mộng triệu mà suy,  

   身𡥵催固咦𣈕𡢐   Thân con thôi có ra gì mai sau.

As I interpret what the dream portends,

My life in days ahead won’t come too much.

24 [2733-2734]  茹終乍  Một nhà chung chạ sớm trưa,  

   𦝄𠖾𩈘𪉥𦯬齋𢚸   Gió trăng mát mặt muối dưa chay lòng.  

The two now shared one roof – 

The moon and wind cooled faces, while plain greens and salt cleansed hearts

25 [2415-2416] 祸包𣇞固﨤𠊛  Họa bao giờ có gặp người,

   為碎󰃆𠳨󰑭𠳒終身 Vì tôi cậy hỏi một lời chung thân .

Should you encounter her along your road,

Please bid her fortune yet ahead.

26  [1797-1798] 尋兜朱𧡊故人  Tìm đâu cho thấy cố nhân,  

   𥙩勾運命𢚹寅𢖵傷 Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương.

Where could he find her he had once so loved,

He called it fate and duller throbbed his pain.

27 [TỐ NHƯ]  不知三百餘年後  Bất tri tam bách dư niên hậu

   天下何人泣素如  Thiên hạ hà nhân khấp Tố Như   

Không biết hơn ba trăm năm sau, Thiên hạ ai là người khóc Tố Như

(Độc Tiểu Thanh ký  讀小青記 ) . Nguyễn Du tự Tố Như (1765 – 1820).

Over three hundred years later, 

will anyone in the world be crying for Tố Như.

28  [1797-1798]   固才麻󰃆之才  Có tài mà cậy chi tài,      才連貝灾韻 Chữ tài liền với chữ tai một vần.

In talent, take no overweening pride, 

For talent and disaster form a pair.

PHỤ CHÚ CHỮ NÔM

Các chữ Thuần Nôm dùng trong 32 câu thơ đều có trong một bản KIỀU Tham Khảo, 

ngoại trừ trường hợp chữ trong bài thơ không có trong Truyên Kiều.

•  潷 (bút = khử ước) mượn âm, đọc “vút”;   chuyển âm: bút  vút.

•  󰉊[mờ]  ý 昏(hôn), âm麻(ma);  chuyển âm: ma  mờ 

 [TKTTC, 0072]    Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh   𨁪車馭㐌𧄈󰉁󰉊撑 

•  󰄳[khuya] ý 日(bộ nhựt), âm虧(khuy);  chuyển âm: khuy  khuya

 [PTCL, 0432]   森森氷園󰄳沒命    Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình.

 [NK Thu Ẩm]  𡉦最𣈘立𤍶   Ngõ tối đêm khuya đóm lập lòe  

•  氽 [mấy] và尿(niệu=nước đái) là 2 dị thể, thuộc bộ 水(thủy). 

Rất nhiều bản Nôm, trong đó hầu hết các bản KIỀU, dùng chữ 氽,đọc “mấy”, không có giải thích nào hợp lý.

[TKTTC  1595-1596] 
𢤜念景江湖        Chạnh niềm nhớ cảnh giang hồ,
牟塞氽務𦝄  Một màu quan tái, mấy mùa gió trăng.

   𠇍 [mấy] một dạng của 爾(nhĩ = mầy);   chuyển âm: mầy  mấy.

Quốc Âm Thi Tập, Hoa Tiên Ký, Thanh Hoá Quan Phong, … dùng chữ 𠇍 [mấy]. 

       [QÂTT bài 19]    滄浪𠇍坎船鈎 Thương Lang mấy khảm một thuyền câu,

景邏店清興 Cảnh lạ đêm thanh hứng bởi đâu.   

 [Hoa Tiên 0057-0060]   𤐜𠇍𪔂香猊           Khói um mấy đỉnh hương nghê,  

  秩𦖑傳哙姚𧗱私齋       Chợt nghe truyền gọi Diêu về tư trai.

[Thanh Hóa 6b] 埃𧗱塘意𠇍渡      Ai về đường ấy mấy đò

   𠇍梂𠇍舘些朱摱錢    Mấy cầu mấy quán ta cho mượn tiền.  

•  𢏢[cong]  ý 曲(khúc), âm 弓(bộ cung);   chuyển âm: cung  cong

 [TKTTC  [2117-2118]   妾如𡥵󰍋落󰈏                      Thiếp như con én lạc đàn,                                                          沛弓󰎾㐌𢜝󰇀𣘃𢏢      Phải cung rày đã sợ làn cây cong!

•  𣴓[cạn]  ý 氵(bộ thủy), âm 件(kiện);   chuyển âm: kiện  cạn

[0267-0268]   審嚴謹槓髙墻  Thâm nghiêm kín cổng cao tường,              𣴓𣳔𦲿𧺀𢴑塘𪀄撑 Cạn dòng lá thắm dứt đường chim xanh.  

 [𢴑] dứt:   ý₁扌(bộ thủ),  ý₂ 悉 (tất=hết);   chữ Hội Ý.

•  㐻[nạp, nội] mượn âm đọc “nòi”.㐻奴對切音納.

PHỤ LỤC

1. http://www.epochtimes.com/b5/1/9/25/c6226.htm

夢李白二首 唐朝‧杜甫

死別已吞聲，生別長側側。江南瘴癘地，逐客無消息。 故人入我夢，明我長相憶；君今在羅網，何以有羽翼？  恐非平生魂，路遠不可測。魂來楓葉青，魂返關山黑；  落月滿屋樑，猶疑照顏色。水深波浪闊，無使蛟龍得。

浮雲終日行，遊子久不至；三夜頻夢君，情親見君意。 告歸常局促，苦道來不易。江湖多風波，舟楫恐失墜。  出門搔白首，若負平生志。冠蓋滿京華，斯人獨憔悴。  熟云網恢恢？將老身反累！千秋萬歲名，寂寞身後事。

2. Bài Tựa Tỳ Bà Hành琵琶行并序

元和十年，予左遷九江郡司馬。明年秋，送客湓浦口，聞船中夜彈琵琶者，聽其音，錚錚然有京都聲；問其人，本長安倡女，嘗學琵琶於穆曹二善才。年長色衰，委身為賈人婦。遂命酒，使快彈數曲，曲罷憫然。自敘少小時歡樂事，今漂淪憔悴，轉徙於江湖間。予出官二年 恬然自安，感斯人言，是夕，始覺有遷謫意，因為長句歌以贈之，凡六百一十六言，命曰琵 琶行。 

Năm Nguyên Hoà thứ 10, ta bị giáng chức làm Tư Mã ở quận Cửu giang.  Qua mùa thu năm sau, đêm ra tiễn khách bên bến sông Bồn, chợt nghe thuyền ai có tiếng đàn Tỳ Bà vọng lại.  Nghe trong tiếng đàn thánh thót, âm vang điệu nhạc ở kinh đô. Bèn hỏi gốc gác.  Người đàn trả lời rằng: “Tôi vốn là con hát, quê ở Trường An, học đàn Tỳ Bà với hai danh sư Mục và Tào. Nay tuổi đã cao, nhan sắc tàn tạ, lấy chồng làm con buôn [thường theo thuyền buôn đi đây đi đó]”. Nghe vậy, cho dọn rượu ra đãi, xin nàng đàn lại cho nghe. Ðàn xong cảm xúc vô vàn, nàng bèn kể lại cuộc đời mình từ lúc còn trẻ, vui sướng, cho tới lúc lưu lạc giang hồ khổ nhọc. Ta bị đổi về đây đã được hai năm, thanh thản, yên ổn. Hôm nay nghe nàng nầy nói chuyện, cảm thương cho số phận lưu đày! Bèn làm một bài thơ dài tặng nàng ta, gồm 616 lời, gọi là Tỳ Bà Hành. (TS Nguyễn Hữu Vinh dịch)

  Lê Văn Đặng

trong Nhóm Văn Học Chữ Nôm

                      Hải Biên, Mùa Đông Cuối Thu 2003-2012

‷