Thể Thơ 6-8 và 7-7-6-8

GIEO VẦN trong HAI THỂ THƠ 6-8 và 7-7-6-8
[Trích VĂN HỌC CHỮ NÔM của Lê Văn Đặng]

0.      Truyện Kiều, Vân Tiên, Phan Trần, v.v. soạn theo thể 6-8; Chinh Phụ Ngâm Diễn Âm, Cung Oán Ngâm Khúc, v.v. theo thể 7-7-6-8. Đây là hai thể thơ Nôm thuần túy Việt Nam về số chữ, số câu cũng như lối bắt vần.

Đoạn cuối có ghi thêm vài thí dụ Thơ Bảy Chữ.

Một trường hợp hiếm hoi trong thơ chữ Hán, bản Thu Dạ Lữ Hoài Ngâm và bản Diễn Âm của Đinh Nhựt Thận đều được soạn theo thể thơ 7-7-6-8.

Sau đây là đoạn đầu, theo bản Trường Thịnh Đường (1902)

     Hán                                                Nôm

秋夜静天光隠約                  𣎀秋𤎜䏾𡗶湿倘

高踈簾談酌金𨯔                  隔簾踈捽強𡎢

天辰人事相摧                           天辰人事相摧

孚生渃夢幾回為歡        刼占包易回𠊛些

   [bản Nôm tác giả chép tay câu 3 :   天辰人事共傕]

1.      Vần Bằng vần Trắc

ĐỊNH NGHĨA :

· Vần của một chữ là chữ không kể dấu và phụ âm đầu.

· Bằng Trắc: hai chữ gieo vần phải cùng là bằng hay cùng là trắc; có hai cách gieo vần: vần chính và vần thông (theo quan niệm châm chế thi ca, gieo vần không giống hẵn nhưng nghe thuận tai, tạm chấp nhận được, gọi là vần thông).

·  Xét hai câu Kiều 2305-2306:

Mụ quản gia, vãi Giác Duyên             𠋦家娓󰈛

Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời   供差令箭信逴𠶆

vần bằng “en”, cuối câu 6 không có vần chính trong câu 8; chữ tiễn (vần trắc “en”) không hợp; chữ tin (vần bằng “in”), nếu không nói lỗi vận, có thể là vần thông được chăng?

CHÚ THÍCH

Thơ chữ Hán có 30 vần Bằng,  từ Thượng Bình Nhứt Đông 一東tới Hạ Bình Thập Ngũ Hàm 十五咸và 76 vần Trắc gồm Thượng Thanh, từ  Nhứt Đổng 一董, tới 二十九豏Nhị Thập Cửu Hiện ,Khứ Thanh, từ Nhứt Tống一送, tới 三十陷Tam Thập Hãm , Nhập Thanh, từ 入聲一屋Nhứt Ốc  tới 十五合 Thập Ngũ Hiệp.  Quảng Vận có 206韻.

Xét hai câu trích Chinh Phụ Ngâm của Đặng Trần Côn 

語復語兮執君手                  Ngữ phục ngữ hề chấp quân thủ

步一步兮牽君襦                   Bộ nhứt bộ hề khiên quân nhu

Hai chữ cuối

          手(thủ) :  u (vần trắc) ;  襦 (nhu) u (vần bằng)

Theo quan niệm xưa, thủ và nhu không gieo vần được.

Hơn nữa, theo “Thi vận tập thành詩韻集成”, hai chữ 手(thủ) 襦 (nhu) thuộc hai thanh vận khác nhau:

上聲二十五有韻thượng thanh nhị thập ngũ hữu vận : 手

上平七虞韻thượng bình thất ngu vận : 襦

a)      𪀄坤黙沛䋥紅                           Chim khôn mắc phải lưới hồng

妬埃特𡊰功両鐄        Đố ai gỡ được đền công lượng vàng 

鐄辰英𥙩鐄             Vàng thì anh chẳng lấy vàng

英麻特辰娘𥙩英        Anh mà gỡ được thì nàng lấy anh

 Hai vần chính:       hồng & công:  ong (vần bằng); 

                        vàng & nàng:  ang (vần bằng).

b)      Ngạn Ngữ, câu 101-102

悶朱𠨪󰏁󰎼𦹳                           Muốn cho nghèo sạch rách thơm,

埃苔㘨乃𢬣爫含㖇        Ai đầy nồi nấy, tay làm hàm nhai.

vần thông: thơm, làm; thơm lấy âm tham [𦹳ß貪] ;

vần trong câu 8.

2.      Thể Thơ 6-8

Luật Bằng Trắc trong thể 6-8:

·  câu 6: b  B  t  T  b  B

·  câu 8: b  B  t  T  b  B  t  B

·  các chữ 1, 3, 5, 7 có thể là Bằng hay Trắc.

Số câu và chữ bắt vần

· Số câu không hạn định, nhưng phải là số chẵn.

· Chữ cuối câu sáu bắt vần chữ 6 câu tám.

- - - - -  V

- - - - -  V - -

· Chữ cuối câu tám bắt vần chữ cuối câu sáu kế đó

- - - - -  - - V

- - - - -  V

· Trong Văn Chương Truyền Khẩu (Ca Dao, Ngạn Ngữ,  v.v.) câu 6, ngoài vai trò gợi vần cho câu 8, thường có vần trong và là câu đối, mỗi vế 3 chữ.

Thí dụ:

[Hoa Tiên Ký, c.981-984]

Túi thơ dù đúc nên ngâm                   襊詩油𨯹𢧚吟

Phẩm đề ai kẻ đồng tâm với mình      品題埃几同心貝𨉓

Bút hoa dù vẽ nên tranh                     筆󰒥油𢧚幀

Lấy ai mà nhận nết tình cho hay         𥙩埃𦓡認湼情朱

            [hai vần bằng: am, anh/inh]

[Đoạn Trường Tân Thanh, c.3171-3174]

Chừng xuân tơ liễu còn xanh                         澄春絲栁群撑
Nghĩ rằng chưa thoát khỏi vành ái ân            𢪀浪渚脱塊鑅㤙
Gương trong chẳng chút bụi trần                   𦎛󰔲拯𡭧𡏧塵
Một lời quyết hẳn muôn phần kính thêm        𠳒决罕份敬添

            [hai vần bằng: anh, an]

[Lục Vân Tiên , c.553-558]

Vân Tiên vừa bước chưn ra                     雲仙皮𨀈蹎
Bỗng đâu xảy gặp tin nhà gởi thơ           俸侈及信茹改書
Khai phong xem hản sự cơ                      開封罕事机
Mình sa xuống đất dật dờ hồn hoa          沙坦迭徐魂花
Hai hàng nước mắt nhỏ sa                       𠄩行渃眜㳶沙

Trời nam đất bắc xót xa đoạn trường     南坦北㤕𢚷断膓

            [hai vần bằng: a, ơ, a]

[Phan Trần Truyện c.53-66]

Lần lần hè lại thu qua                              吝吝夏吏秋戈
Hai ông thắm-thoắt tuổi đà cao niên       𠄩翁吝矧歳陀高年
Tạ triều một thủ thi tiên                           謝朝𤼸首書箋
Đem nhau xe hạc về miền hương quan  𡧄饒車鶴𧗱鄉
Chia tay nam bắc băng ngàn                  支𢬣南氷岸
Tới quê nhà đã hầu tàn ba trăng             細圭茄㐌侯殘󰑯𦝄

            [ba vần bằng: a, iên, an]

[Thanh Hóa Quan Phong]

Ai về đường ấy mấy đò                         埃𧗱塘意𠇍渡

Mấy cầu mấy quán ta cho mượn tiền    𠇍梂𠇍舘些朱摱錢

Ước gì quan đắp đường liền                  約之官㙮塘連   

Kẻo ta đi lại tốn tiền đò ngang              矯些𠫾吏損錢渡昂

            [hai vần bằng: o, iên]

· Biến Thể: 

1)  Chữ cuối câu sáu bắt vần chữ 4 câu tám.

- - - - -  V

- - - V - - - -

[Mộng Liên Đình, trang 18b]

Bỏ đây1ấy đó sao đành,                     𠬃𥙩妬停              
Em chê cam sành lấy phài cau hôi.     㛪吱柑𥑥𥙩沛槁󰓤
Cau hôi bán một đồng mười,              槁󰓤半銅𨑮              
Cam ba đồng một, cau ngồi trơ trơ.    柑󰑯銅槁𡎢猪猪

[Ngạn Ngữ , c.113-114]
Lếu láo như cháo gạo lương,              𠮩咾如𥹙𥺊糧
Đuổi trâu vô vườn, bán chó treo dê.  𨒻無󰄲半㹥撩羝

[c.185-186]
Một cục lại vụt một hòn,                    蔑局吏蔑渾              
Như khúc gỗ tròn, mặc sức mà lăn.   如曲楛𧷺黙飭麻凌

[c.1197-198]
Thương vì mình hạc xương mai,        傷為𨉟鶴昌梅
Cửa đóng then gài, quí giá đầu đen.   㨂杄掑貴價豆顛

[Bạch Viên Tôn Các, c. 161-162]

Tiểu thơ nghe nói mỉm cười               小姐𦖑吶𠰘唭       
Tôi xin rước người trở lại lầu son       碎嗔逴𠊚阻吏楼崙

[c. 701-702]

Bạch Viên Tôn Các băng chừng,             白猿尊各冰澄
Khỏi hai cụm rừng tới núi Ba Hương      𠄩㯲棱細𡶀岥香

2) Chữ cuối câu sáu bắt vần chữ 7 câu tám;

- - - - -  V        

- - - - -  - V -

[Kiều 143-144]

Hài văn lần bước dặm xanh                  鞋文󰈼󰈀𨤵撑

Một vùng như thể cây quỳnh cành dao 𡓄如体𣘃瓊梗瑶

3) Vần trong câu 6:

[Ngạn Ngữ , c.059-060]

Chờ đến mạ, má đã sưng,                              徐典媽𦟐㐌𤷖              
Quái tai trì cốt sắp trăng cho trời        儈𦖻𩩠䏠𦝄朱𡗶

4) Câu 6 có bảy chữ:

[Ngạn Ngữ , c.041-042]

Ba mươi tuổi, sáu mươi nhà quen,      𨒒󰑔󰔝𨒒󰕒涓     
Anh em bốn biển vầy nên một nhà.    俺𦊚𣷷圍𢧚󰖋

3.  Thể Thơ 7-7-6-8

Thể thơ 7-7-6-8 phối hợp hai thể Song Thất (7-7) và Lục Bát (6-8). Thể Song Thất (7-7) của Ta (gieo vần giữa câu) khác với thể Song Thất (7-7) của Tàu (gieo vần cuối câu).

· Số câu không hạn định, nhưng phải là bội số 4.

· Chữ cuối câu bảy bắt vần chữ 5 câu bảy kế.

· Chữ cuối câu sáu bắt vần chữ 6 câu tám [như thể (6-8)].

- - - - -  - V

- - - -  V - -

- - - - -  V

- - - - -  V - -

· Chữ cuối câu tám bắt vần chữ 5 câu bảy đoạn kế.

Thí dụ:

1. Theo Tàu, gieo vần cuối câu:

問喬智玄<道行禪師>Vấn Kiều Trí Huyền <Từ Đạo Hạnh>

久混凡塵未識金      Cửu hỗn phàm trần vị thức câm,
不知何處是真心      Bất tri hà xứ thị chân tâm.
願垂指的開方便      Nguyện thùy chỉ đích khai phương tiện,
了見如如斷苦尋      Liễu kiến như như đoạn khổ tầm.

[下平十二侵hạ bình thập nhị xâm]

秋日寄興<阮攸>     Thu Nhật Ký Hứng <Nguyễn Du>
西風纔到不歸人      Tây phong tài đáo bất quy nhân
頓覺寒威已十分      Đốn giác hàn uy dĩ thập phần
故國山河看落日      Cố quốc sơn hà khan lạc nhật
他鄕身世托浮雲      Tha hương thân thế thác phù vân
忽驚老境今朝是      Hốt kinh lão cảnh kim triêu thị
何處秋聲昨夜聞      Hà xứ thu thanh tạc dạ văn
自哂白頭欠收入      Tự sẩn bạch đầu khiếm thu nhập
滿庭黄葉落紛紛      Mãn đình hoàng diệp lạc phân phân

Quốc Âm Thi Tập của Nguyễn Trãi

老少諸𢧚節丈夫        Lểu thểu chưa nên tiết trượng phu

免羅倣樣道先儒            Miễn là phỏng dáng đạo tiên nhu

hay

庵竹軒梅𣈜𣎃戈            Am trúc hiên mai ngày tháng qua

是非典𡎝煙霞            Thị phi nào đến cõi yên hà

hay trọn bài 142

同胞骨肉强駢        Ðồng bào cốt nhục nghĩa càng bền,

梗梗南𢧚        Cành bắc cành nam một cội nên.

田地渚貪欣補隘        Ðiền địa chớ tham hơn bỏ ải,

人倫馬𥙩𠁑𨕭        Nhân luân mựa lấy dưới làm trên.

蹎油怛皮坤挼        Chân tay dầu dứt về khôn nối,

𧚢襖拯群謨易嗔        Xống áo chẳng còn mô dễ xin.

於世忍饒事枼        Ở thế nhịn nhau muôn sự đẹp,

剛柔共别歇𠄩邉        Cương nhu cùng biết hết hai bên.

          [tám câu, một vần bằng: ên]

Thí dụ:

2. Việt Nam gieo vần lưng :

[Kiều Phú]
Nàng Thúy Kiều là con Viên Ngoại,        娘翠翹羅昆員外
Lúc sanh thành ở tại Bắc Kinh                 𣅶生成於在北京

[Chinh Phụ Ngâm Khúc, c.57-64]

Chốn Hàm Kinh chàng còn ngoảnh lại               准咸京払群𥋓吏
Cội Tiêu Tương thiếp hãy trông chàng               𡑭瀟湘妾唉払
Khói Tiêu Tương cách Hàm Dương                   𤌋瀟湘隔咸陽
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng  𣘃咸陽隔瀟湘氽重

Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy                    穷吏麻穷拯𧡊

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu             𧡊撑撑仍氽岸橷
Ngàn dâu xanh ngắt một màu                          岸橷撑屹沒牟   
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai                      𢚸払意妾埃愁欣埃

[tám câu, một vần trắc : ai, bốn vần bằng: ương, ung, ây/ai, au]

[Cung Oán Ngâm Khúc, c.49-56]

Kìa thế cuộc như in giấc mộng           箕世局如印聀梦

Mái huyền vi mở đóng khôn lường    𠃅玄微𨷑㨂坤量
Vẻ chi ăn uống sự thường                  󰖘之𩛖㕵事常
Cũng còn tiền định khá thương, lọ là 拱群前定可傷路

Đòi rất kẻ thiên ma bách chiết            𠾕窒几千磨百折
Hình thì còn, bụng chết đòi nau         形時群䏾托隊㝹

Thảo nào khi mới chôn nhau               討欺買撙蒌
Đã mang tiếng khóc ban đầu mà ra     㐌㗂哭班頭麻

[tám câu, một vần trắc : ong, bốn vần bằng: ương, a, et, au]

[Gia Huấn Ca, c. 1-8]

撻卷册𢪱𢬣𦣰擬                  Đặt quyển sách vắt tay nằm nghĩ,
係𠊛𠰺妓時𢧚                  Hễ làm người dạy kỹ thì nên
粉𣘈喻筆硯                           Phấn son dù chẳng bút nghiên
拱人心 𧯶 天理      Cũng nhơn tâm ấy há thiên lý nào
因從且錄𠓨國語                 Nhơn thong thả lục vào quốc ngữ
排𠰺𡞕𠰺𡥵                Làm bài ca dạy vợ dạy con
𠳒咹涅於朱坤                           Lời ăn nết ở cho khôn
拯𢧚多過多言𡭲       Chẳng nên đa quá đa ngôn chút nào

4. Song Thất và Lục Bát Biến Thể

[Chinh Phụ Ngâm Khúc, c.57-64]

𡽫東𧡊蘿𢯦苔埬                  Non đông thấy lá rơi đầy đống

雉習茌梅拱眼如                  Trĩ sập sè mai cũng nhởn nhơ

[Cung Oán Ngâm Khúc, c.339-340]

畑房洞𣈔初                           Ngọn đèn phòng động đêm xưa
󰒥並蒂諸諸渚残        Bông hoa tịnh đế trơ trơ chưa tàn           

[gieo vần ở chữ 7]

[Ngạn Ngữ, câu 143-144]

𤾓𠊛半萬𠊛謨                   Trăm người bán vạn người mua,
坤吶拯吏𤵺哺拯共Khôn nói chẳng lại, dại phô chẳng cùng.

[vần trong câu 8]

[Nữ Tắc, t. 18b]

㨿孟母𣈜初                           Cứ bà Mạnh mẫu ngày xưa          

擇鄰特准詩辛買停        Trạch lân được chốn thi tân mới đành

[vần trong câu 8]

刀破𣒵散情                           Đem dao phá cửi tan tành,

𢜝丙胣學行𢧚        Sợ con biếng dạ học hành chẳng nên.

[Nam Phong Giải Trào ] [t. 3a]

饒𠫾𣙥處兑               Rủ nhau đi cấy xứ Đoài
工灵拯特特𠄩𡭧𡥵                   Công linh chẳng được, được vài chút con
𧗱挹昏                                       Đem về chồng ấp vợ hôn,
打㗂唖吓𡥵處兑                    Đánh tiếng ứ hự ra con xứ Đoài

[t. 29a]

淎真𡮈𡮈     Tôm tép vũng chưn trâu nho nhỏ

亇𡓁𣷭容制 Cá kình nghê bãi bể rong chơi
𡛔拯𦣰拱               Gái sao chồng chẳng nằm cùng,
陣弄蓬捻㹥 Mặt giận lùng bùng, ném chó xuống ao

[gieo vần ở chữ 4]

[t. 9a]

𨅹𨖲磧𡶀𠀧𡸏                         Trèo lên trái núi Ba Vì,

𥙩𦊚寰𥒥𧗱稽樑      Lấy bốn hòn đá về kê chân giường,
矯群𠫾汝𧗱傷                          Kẻo còn đi nhớ về thương .

[t. 18b]

夢𠀧亇𠫾咹誓          Mồng ba cá đi ăn thề

夢𦊛亇𧗱亇越禹門       Mồng tư cá về, cá vượt Vũ môn 

𩛜辰咹契貝充                           Đói thời ăn khế với sung,

体媄時𠽆𠫾Trông thấy mẹ chồng thời nuốt chẳng đi

[t. 21a]

南無没蒲𥙩𦊚                          Nam mô một bồ lấy bốn,

𠊚些㐌困唉群南無        Người ta đã khốn hãy còn nam mô

[t. 22a]

𦣰買別                           Nằm lâu mới biết đêm dài,

制買別浪人固仁        Chơi lâu mới biết rằng người có nhân
紅顔埃劍埃兜                           Hồng nhan ai kém ai đâu,
几車𥿗𧺀𠊚𢭂󰊊      Kẻ xe chỉ thắm người trao hạt vàng

Câu sáu có 7 chữ

[Bổn Thiện Kinh , tờ 15]

只捐無仁泊義            Chỉ quen thói vô nhơn bạc nghĩa,

福懞求朱𣹓𣹓󰕓 Phước mong cầu cho đầy cửa đầy nhà.
於𢚸媄軽吒                    Ở ra lòng rẻ mẹ khinh cha,
𡥵闷特如壇鵝壇𪁣        Con muốn được như đàn nga đàn ngốc.

[Nam Phong Giải Trào, t. 24b]

固𢀭固槹拯固  Có trầu có cau chẳng có vôi,

固𧜖固詔埃𦣰共 Có chăn có chiếu chẳng ai nằm cùng.

[Thanh Hóa Quan Phong, t. 15b]

悶沁沫𨖲𦰟滝桃        Muốn tắm mát lên ngọn sông đào,

悶咹槮𠃩辰𠓨棱撑 Muốn ăn sim chín thì vào rừng xanh.

[Sự Lý Dung Thông] Tập thơ của Thiền Sư Minh Châu Hương Hải gồm 162 câu, lẫn lộn hai thể 7-7-6-8 và 6-8.

THÍ DỤ:

41-44

釋敎人三皈五戒                  Thích giáo nhân tam qui ngũ giới

體沒塘車沛用𠀧                  Thể một đường xe phải dùng ba
論蒸聖祖儒家                           Luận chưng thánh tổ Nho gia
𥪞𠁀治世𠊛羅人師        Trong đời trị thế người là nhân sư

§ 45-46

朋兜率位居                           Sao bằng Đâu Suất vị cư

老君僊主大慈藥方        Lão quân tiên chủ đại từ dược phương

§ 47-48

佛羅萬法中王                           Phật là vạn pháp trung vương

柴𠀧界道場人天       Làm thầy ba giới đạo trường nhân thiên

49-52

仍聖賢源因𣷭果                  Những thánh hiền nguồn nhân bể quả

初修󰓽智㐌𢌌高                  Xưa tu hành trí đã rộng cao
𥪞尼𠀧界󰖁                           Trong nơi ba giới ra vào
𨑮方知識埃可疑       Mười phương tri thức ai nào khá nghi

§ 53-54

月印清海淨池                           Nguyệt in thanh hải tịnh trì

㙴蘭䏾竹兮之援垠        Thềm lan bóng trúc hề chi vén ngần

§ 55-56

翻󰅏渃沚坤垠                           Phên dày nước chảy khôn ngăn

󰒲𩧍外塵呵動𡽫高        Mây ruổi ngoài trần há động non cao

57-60

事柰包𧯄溇㗂隊                  Sự nài bao hang sâu tiếng dội

畑唉用𠤆浽徐𦝄                  Đèn hãy dùng chớ nỗi chờ trăng
塘󰓁妙路高昇                           Đường lên diệu lộ cao thăng
解行堆𡨸呵浪敢差        Giải hành đôi chữ há rằng dám sai

5. Thơ Bảy Chữ

1) Thủ Vĩ Ngâm trong Thất Ngôn Bát Cú

[Quốc Âm Thi Tập, bài 1]    

谷城南󰄕閒           Góc thành Nam lều một gian

奴渃㕵少𩚵咹           No nước uống thiếu cơm ăn
昆隊遁揚埃眷           Con đòi trốn dường ai quyến
馭𤷍少几𧜖           Bà ngựa gầy thiếu kẻ chăn
狹回坤且𩵜      Ao bởi hẹp hòi khôn thả cá ,
茹涓趣庶礙挼𤝋      Nhà quen thú thứa ngại nuôi vằn
朝官拯沛隱沛      Triều quan chẳng phải, ẩn chẳng phải
谷城南󰄕閒               Góc thành Nam lều một gian

[Bạch Vân Am Quốc Ngữ, bài 96]

為為𠰳吶䏻      Chữ vị là vì biếng nói năng,

𧯶浪别亊𢧚庄      Há rằng chẳng biết sự nên chăng.
啫󰕖吏惜味𡙡𠮾     Giã rau lại tiếc mùi canh ngọt,
唸螠羣𠽄固種𠅇     Nếm ếch còn thăm có giống măng.
𢴩群除戈𪖫奴      Vuốt mặt còn chừa qua mũi nọ,
捽𦀊吏󰐎動棱      Rút dây lại nể động rừng chăng.
油埃議論調𡅐      Dù ai nghị luận điều lành dữ,
為為𠰳吶䏻      Chữ vị là vì biếng nói năng.

2) Thất Ngôn Trường Thiên

[Kim Vân Kiều Ca, c. 1-4]

䀡傳󰅑朝明嘉靖            Xem chuyện cũ triều Minh Gia Tĩnh

固𠄩𠊚𡥵𡛔戸王            Có hai người con gái họ vương
 翠雲󰄪眉𩈘𦬑󰔘           Thúy Vân kia mày mặt nở nang
姉翹怒坤頑色稍            Chị Kiều nọ khôn ngoan sắc sảo

[Thầy Đồ, c. 1-4]

柴徒本羅人才部            Thầy đồ vốn là người tài bộ
掛琴書旦府永祥            Quảy cầm thư đến phủ Vĩnh Tường
略衙門設沒學堂            Trước nha môn thiết một học đường
教南雉之乎者也            Dạy dăm trẻ chi hồ dã giả.

3) Quan Âm Diễn Ca, bản Bửu Hoa Các, Minh Chương hiệu đính, có 2 bài thơ chữ Hán và 7 bài thơ Nôm “Tám câu 7 chữ ”, gieo vần cuối câu theo Tàu.:

[8b]  氏敬責分踈             Thị Kính trách phận thơ
鳯鵉分𥘶革𠄩唐       Phượng loan phân rẽ cách hai đường
阻󰈪󰊦汝           Trở gót ra về vội nhớ thương
坡栁𧍝吟嘲𦟐粉           Bờ liễu dế ngâm dàu má phấn
㯲槐吲塢眉𦎛           Cụm hòe chim dặn ủ mày gương
愁𣻆𡶀懲懲淚          Sầu tuôn xem núi rưng rưng lệ
惨淚𥚆滝󰃿󰃿膓          Thảm lệ nhìn sông đoạn đoạn trường
㐌卒慇懃嗔負          Đã trót ân cần xin choơ phụ
膠山午論𡦂糟糠          Keo sơn ngõ trọn chữ tao khang
            又體煩情踈                 hựu thể phiền tình thơ
雎鳩𦀽𩯀義𥹰𨱽          Thư cưu kết tóc nghĩa lâu dài
油庒𢪀情付𩈘埃          Dầu chẳng nghĩ tình phó mặc ai
刻論󰌑鵉尼錦帳          Khắc lụn lìa loan nơi cẩm trướng
邦傾隻凖花䑓          Bâng khuâng chiếc nhạn chốn hoa đài
𠅇東苦别机欺󰏄          Mang đông khó biết cơ khi sớm
𩛷最坤詳役𣇊埋          Bữa tối khôn tưoơng việc bữa mai
船柏灵丁甘分𠹾          Thuyền bách linh đinh cam phận chịu
三從道󰋄差          Tam tùng đạo cả dám đâu sai

[10a]    氏敬愁出家踈               Thị Kính sầu tình  xuất gia thơ
𢞂愊埃别䏾些            Buồn bực nào ai biết bụng ta
𢞂為唉󰌑賖            Buồn vì chồng vợ hỡi lìa xa
𢞂𢗼愁𡽫渃            Buồn lo ngài ngại sầu non nước
𢞂併甫甫惨事茹            Buồn tính bo bo thảm sự nhà
𢞂兑𩯀󰉽長栁            Buồn đoái tóc tơ co tướng liễu
𢞂吒媄󰑔它            Buồn xem cha mẹ tuổi đà già
𢞂𠵌𠰁共獴嗷            Buồn nghe gà gáy cùng muông sủa
𢞂𠫾修佛釋迦            Buồn muốn đi tu Phật Thích Ca

[11b-12a] 丕𣎏句踈浪                Vậy có câu thơ rằng
㐌𦣰吏曳𥃱安            Đã nằm laạ dậy naăp nào an
寸式𢚸尼汝伴鵉            Thốn thức lòng nầy nhớ bạn loan 
感想吒愁󰍍            Cảm tưởng cha già sầu maây đoạn
𢪀傷媄要淤𠄩行            Nghĩ thương mẹ yếu ứa hai hàng
李愁𢚸李枯梇            Lý sầu lòng lý bông khô rụng
梅黝胣梅𦲿恶󰊊            Mai úa dạ mai lá ố vàng
式𥃱𧛋恨            Thức nhắp nệm côi khuya sớm hận
𡥵脱俗細厨󰊊            Nay con thoát tục tới chùa Vàng

[23a] 󰎪情望境詩                    Ngụ tình vọng cảnh thi  [Hán]
陟彼疽兮望故鄉            Trắc bỉ thư hề vọng cố hương
痛如刀刺我肝膓            Thống như đao thứ ngã can tràng
静思身𠄙誰知識            Tĩnh tư thân sự thùy tri thức
暗想吾謀弗訴詳            Ám tưởng ngô mưu phất tố tường
世業幾時能再造            Thế nghiệp ki thì năng tái tạo
基家何日得安康            Cơ gia hà nhật đắc an khang
禅門持守三秋月            Thiền môn trì thủ tam thu nguyệt
冩我愁情󰎪壹章            Tả ngã sầu tình ngụ nhứt chương
  又国音連韻一首            Hựu Quốc âm liên vận nhứt thủ
𡄎吏𨻫𣸸            Việc đời gẫm lại luống thêm thương
為丐断膓            Mắc mớ gì đâu cái đoạn trường
𠮩𡅒𦀊󰉽牢問𥿀            Liếu nhiếu dây tơ sao vấn vít
陵䋦𥿗遣𦀺王            Lăng xăng mối chỉ khiến xe vương
𡨚家笠它坤罕            Oan gia lớp trước đà khôn hãn
業報謨㐱苦詳            Nghiệp báo đời mô chỉn khó tường
分㐌脱身朱塊俗            Phận đã thoát thân cho khỏi tục
亇牢𦓡曲𡨚殃            Cớ sao mà mắc khúc oan ương

[29a]    丕𣎏句书浪                                Vậy có câu thơ rằng

堆些象𤳷󰀯天工            Đôi ta tượng bởi máy thiên công
𠴼卓掑𢧚            Tráo trắc gây nên nghĩa vợ chồng
㐌奸夫它𠹾㗂            Trước đã gian phu đà chịu tiếng
𡢐私慾沛加工            Sau nay tư dục phải gia công
小生养育𢧚𠺾咄            Tiểu sanh dưỡng dục nên chua xót
牟氏掑𡨚叱𠼦濃            Mầu thị gây oan rất mặn nồng
山寺平󰏇掑跡底            Sơn tự Bình Tây ghi tích để
𡥵喂生养拱道同            Con ôi sanh dưỡng cũng đạo đồng

[34b] 善士賀禪門詩       Vậy cớ câu thơ rằng

久矣常懷庵寺登            Cửu hĩ thường hoài am tự đăng
茲時絶俗得超昇            Tư thì tuyệt tục đắc siêu thăng
禪門常盛仁斯大            Thiền môn thường thịnh nhân tư đại
佛敎興隆福是宏            Phật giáo hưng long phúc thị hoành
有德慈誠能上逹            Hữu đức từ thành năng thượng đạt
無私業彰得消崩            Vô tư nghiệp chướng đắc tiêu băng
美哉古寺千年永            Mỹ tai cổ tự thiên niên vĩnh
南䢜投盖世聞            Nam bắc quy đầu cái thế văn

                                              CUỐI BÀI